Strona główna
Stanisław Wilk
KARKONOSKIE MILITARIA - dzieje wojskowości w Karkonoszach i Kotlinie Jeleniogórskiej.
Wystawa w Skansenie Uzbrojenia Wojska Polskiego w Jeleniej Górze
17 maja 2008 roku w budynku wystawowym Skansenu Uzbrojenia Wojska Polskiego - oddziału Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze przy ul. Sudeckiej 83 odbył się wernisaż wystawy: KARKONOSKIE MILITARIA - dzieje wojskowości w Karkonoszach i Kotlinie Jeleniogórskiej. Ekspozycja przygotowana została na zakończenie konferencji naukowej nt. Roli wojska w rozwoju intelektualnym Jeleniej Góry, zorganizowanej przez Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze przy współpracy Jeleniogórskiego Stowarzyszenia Żołnierzy Radiotechników RADAR.
Region karkonoski już w średniowieczu posiadał wybitne walory obronne. Legenda głosi, że książę Bolesław Krzywousty poprowadził przez przełęcze karkonoskie wyprawę wojenną przeciwko Czechom i niejako przy okazji założył Jelenią Górę. Tymczasem historiografia i badania archeologiczne prezentują nieco inny obraz wydarzeń. Ze względu na obecność bogatych złóż złota, kamieni szlachetnych i rud metali już w końcu XII wieku zaczęli się tym terenem interesować książęta z linii Piastów Śląskich, którzy sprowadzili tutaj górników i osadników niemieckich. Pierwsze osiedla zaczęły powstawać w 2 poł. wieku XIII i na początku wieku XIV. W tym samym czasie na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej pojawiły się pierwsze zamki i obronne siedziby rycerskie. Najważniejszym ośrodkiem administracyjno handlowym Kotliny Jeleniogórskiej była od początku Jelenia Góra. Przez wieki miasto rozbudowywało system fortyfikacyjny i gościło oddziały wojsk czeskich, austriackich, pruskich, niemieckich i polskich. Jednakże, jako garnizon wojskowy we współczesnym tego słowa znaczeniu Jelenia Góra posiada stosunkowo krótkie, bo jedynie stutrzydziestoletnie tradycje. Znaczenia wojskowego miasto nabrało dopiero po wojnie francusko-pruskiej w 1870 roku i od tego czasu stale było siedzibą jednej lub kilku jednostek wojskowych. Niektóre jednostki na zawsze wpisały się w historię miasta, dla niektórych było ono tylko krótkim przystankiem w dalszym marszu. Przez kilkaset lat wojsko odciskało swój ślad na architekturze, urbanistyce, życiu kulturalnym i społecznym miasta i regionu. Z dniem 14 maja 2004 roku garnizon jeleniogórski przestał istnieć.
Ekspozycja podzielona została na cztery części, każda poświęcona innemu etapowi formowania się garnizonu i jego najważniejszym jednostkom:
- ZANIM POWSTAŁ GARNIZON
- CZASY STRZELCÓW
(garnizon pruski i niemiecki) - MIĘDZY DZIKIM ZACHODEM A SOCJALISTYCZNĄ STABILIZACJĄ
(Garnizon Jelenia Góra w latach 1945 -1955) - STRAŻNICY KARKONOSKIEGO NIEBA
(18 Karkonoski Pułk Przeciwlotniczy 1967-2001) - POD ZNAKIEM RADARÓW
(Garnizon Jelenia Góra w latach 1955-2004).
Goście zwiedzający wystawę, oprócz zapoznania się z dziejami wojska w regionie karkonoskim na tle burzliwej historii Europy Środkowej ostatnich stu trzydziestu lat, mają okazję obejrzeć liczne pamiątki (dokumenty, fotografie, pocztówki, mapy, plany, odznaczenia, mundury i elementy uzbrojenia) prezentujące zarówno życie codzienne jeleniogórskich żolnierzy jak i dorobek poszczególnych jednostek.
Najwięcej uwagi poświęcono dwóm epizodom z dziejów wojska w regionie karkonoskim: 1 Śląskiemu Batalionowi Strzelców nr 5, który był niewątpliwie najważniejszą jednostką niemiecką stacjonującą w Jeleniej Górze oraz jeleniogórskim szkołom radiotechnicznym, które przez ponad 50 lat kształtowały polskie oblicze jeleniogórskiego garnizonu.
Realizacja wystawy Karkonoskie Militaria - dzieje wojskowości w Karkonoszach i Kotlinie Jeleniogórskiej była dla autorów ekspozycji dużym wyzwaniem, przede wszystkim ze względu na ogromną ilość wiedzy, jaką wystawa miała przekazywać zwiedzającym. Z jednej strony reguły wystawiennictwa muzealnego wyraźnie przestrzegają przed przeładowaniem wystawy informacjami, z drugiej strony środowisko byłych żołnierzy zawodowych pragnęło, aby wystawa w jak najbardziej pełny sposób prezentowała najnowszą historię jeleniogórskiego garnizonu. Z tego też względu częściowo zrezygnowano z klasycznej muzealnej prezentacji zabytków w antyramach i gablotach z niewielkimi tylko opisami na rzecz wykonania wielkoformatowych, drukowanych plansz zawierających dużą ilość tekstu i przygotowane wcześniej, zeskanowane i opracowane graficznie ilustracje (dokumenty, fotografie, pocztówki, mapy itp.). W ten sposób wystawa nabrała bardziej edukacyjnego charakteru. Aby podnieść walory estetyczne ekspozycji a jednocześnie podkreślić różnice między kolejnymi etapami formowania się jeleniogórskiego garnizonu plansze ilustrujące poszczególne części wystawy mają inne barwy. Całość dopełnia kilkaset oryginalnych zabytków zaprezentowanych klasycznie w antyramach i gablotach. Pochodzą one przede wszystkim ze zbiorów Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze oraz z prywatnych kolekcji Władysława Stasienki i Marka Gołębiowskiego.
Ekspozycja przygotowana została dzięki wsparciu finansowemu Centrum Naukowo-Produkcyjnego RADWAR S.A. oraz Jeleniogórskiego Stowarzyszenia Żołnierzy Radiotechników RADAR.
Autorem pomysłu i scenariusza wystawy jest Stanisław Wilk przy współpracy ze Zbigniewem Kuśmierkiem. Teksty zamieszczone na wystawie zostały opracowane przez Stanisława Wilka w oparciu o publikacje Stanisława Firszta, Zbigniewa Kuśmierka, Adolfa Stachuli i J. Ptaszyńskiego, opublikowane w suplemencie do XXXVI tomu Rocznika Jeleniogórskiego (Rocznik Jeleniogórski - Suplement „Z dziejów Garnizonu Jelenia Góra", Jelenia Góra 2004 r.).
Autorami aranżacji plastycznej wystawy są Stanisław Wilk i Wiktor Staszak przy współpracy Andrzeja Kwiatkowskiego. Autorem projektu graficznego plakatu i zaproszenia na wystawę j est Stanisław Wilk.
Na zakończenie pragnę gorąco podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej wyjątkowej ekspozycji, w szczególności sponsorom: Centrum Naukowo-Produkcyjnego RADWAR S.A. oraz Jeleniogórskiemu Stowarzyszeniu Żołnierzy Radiotechników RADAR; kolekcjonerom: Władysławowi Stasience i Markowi Gołębiowskiemu, którzy wypożyczyli na wystawę swoje eksponaty; konsultantom - Zbigniewowi Kuśmierkowi i Januszowi Góreckiemu, którzy czuwali nad prawidłową treścią tekstów zamieszczonych na ekspozycji oraz pracownikom Skansenu Uzbrojenia Wojska Polskiego - oddziału Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, którzy z wielkim zaangażowaniem pracowali nad przygotowaniem wystawy.
